در منابع طب سنتی ایران از این گیاه به عنوان سوس نام‌برده می‌شود و این گیاه را به عنوان گیاه گرم و‌تر معرفی کرده‌اند و کاربرد‌های مختلفی برای آن ذکر شده است. شیرین‌بیان (نام علمی: Glycyrrhiza glabra)، که به فارسی مَهْک گفته می‌شود، گیاهی خودرو از تیره‌ی سبزی‌آساها، بومی جنوب اروپا، شمال آفریقا و نواحی معتدل آسیاست.
- در اکثر نقاط ایران خصوصاً در شهرستان خاتم مروست و نواحی شرقی و شمال شرقی و همچنین آذربایجان، سلسله جبال بختیاری و شهرستان اقلید به فراوانی می‌روید. شیرین بیان از ۴ تا ۷ زوج برگ به اضافه‌ی یک برگچه‌ی انتهایی تشکیل شده است که به سبب ترشح شیره، چسبنده‌اند.
- گل‌هایش مایل به آبی و میوه‌اش شامل ۵ تا ۶ دانه‌ی مایل به قهوه‌ای است. ریشه و ساقه‌ی زیرزمینی آن مصرف دارویی دارد. ریشه‌ها و ریزوم‌های این گیاه دارای پوستی قهوه‌ای رنگ یا سیاه و مغز زردرنگ است.
شیرین‌بیان گیاه بومی مناطق مدیترانه است و همچنین یکی از مهمترین گیاهان دارویی بومی ایران است که به میزان قابل توجهی سالیانه از آن صادر می‌شود. این گیاه دارای طبیعت گرم و خشک است و ساقه‌ای به طول ۱ متر و برگ‌های مرکب از تعدادی برگچه کدر و سبزرنگ و گل‌هایی به‌رنگ سفید و بنفش و زرد دارد. ماده اصلی این گیاه اسید گلیسیریزیک با شیرینی ۳۰ تا ۵۰ برابر ساکارز است که در صنایع دارویی و غذایی کاربرد فراوان دارد.
خواص شیرین بیان برای معده
- از شناخته شده‌ترین خواص ریشه و ریزوم (ساقه زیرزمینی) شیرین بیان استفاده از آن در درمان زخم معده است. پزشکان طب سنتی به درمان زخم معده با شیرین بیان در زمان کوتاه سه تا چهارماهه اعتقاد دارند. به طور کلی این گیاه به دلیل داشتن ماده موثره‌ای به نام «اسید گلیسیرینیک» در درمان زخم‌های گوارشی، به‌ویژه زخم معده، اثنی عشر و نیز التهاب معده (گاستریت) مؤثر است. مهمترین خاصیت شیرین بیان که جدیداً کشف شده است و در اروپا و آمریکا استفاده می‌شود، درمان سرطان معده با این گیاه ارزشمند است.
شیرین بیان به عنوان گیاهی شناخته شده در دفع سموم، نرم‌کننده، مرهم، ضد بو، خلط آور، عرق آور، تب بر، ملین و مناسب برای ناراحتی‌های قفسه سینه و محرک تولید استروژن در نظر گرفته می‌شود.
مکانیسم تأثیر شیرین بیان برای معده، به این صورت است که شیرین بیان به واسطه ترکیبات ذکر شده، سطح اسید معده را پایین می‌آورد، سوزش معده و سوءهاضمه را کم می‌کند و در نهایت به عنوان یک ضد یبوست ملایم عمل می‌کند و می‌توان از آن، برای رفع اسپاسم، التهاب و ناراحتی در لوله گوارش استفاده کرد. همچنین این گیاه با افزایش شیره صفرا و کاهش سطح کلسترول تأثیر مثبتی روی کبد هم دارد.
به طور کلی بیماری ورم معده، التهاب پوشش داخلی معده است و تنها یک بیماری محسوب نمی‌شود، بلکه گروهی از بیماری‌هاست و ممکن است موجب خوردگی مخاط معده و خونریزی شود؛ بنابراین عجیب نیست که عده‌ای از اطبا سنتی اعتقاد دارند، زمانی که معده پاک و سالم باشد تمام اعضای بدن سالم هستند و این ویژگی مهمترین خاصیت گیاه شیرین بیان است.
