سرطان پوست -رشد غیرطبیعی سلول های پوستی- غالباً در پوست هایی که در معرض تابش آفتاب قرار گرفته اند مشاهده می شود. با این وجود، این سرطان ممکن است در نواحی ای از پوست شما به وجود بیاید که به طور معمول در معرض آفتاب قرار نمی گیرند.
سه مدل اصلی سرطان پوست وجود دارد- کارسینومای سلول های قاعده ای، کارسینومای سلول های سنگ فرشی و ملانوما
ریسک ابتلا به سرطان پوست با کاهش تماس با اشعه ماورای بنفش (UV) کاهش می یابد. بررسی پوست به منظور یافتن تغییرات مشکوک، به تشخیص سرطان پوست در مراحل اولیه بیماری کمک می-کند.
انواع سرطان های پوست
- کارسینومای سلول های قاعده ای
- ملانوما
- سرطان پوست غیرملانوما
- کارسینومای سلول های سنگ فرشی پوست
علائم و نشانه های سرطان پوست
سرطان پوست در درجه اول در مناطقی از پوست که در معرض تابش آفتاب قرار دارند (مانند پوست سر، صورت، لب ها، گوش ها، گردن، قفسة سینه، بازوها و دست ها و پاهای خانم ها) بروز پیدا می کند. با این وجود این سرطان ممکن است در مناطقی که بندرت در معرض تابش نور خورشید قرار می گیرند نیز مشاهده شود- کف دست، زیر ناخن های دست یا پا و نیز نواحی تناسلی.
تمامی افراد، از جمله افرادی با پوست های تیره رنگ، صرف نظر از رنگ پوستشان ممکن است به سرطان پوست مبتلا شوند. احتمال بروز ملانوما در مناطقی که به طور معمول در معرض آفتاب قرار نمی-گیرند (مانند کف دست و پا)، در افرادی با رنگ پوست تیره بیشتر است.
علائم و نشانه های کارسینومای سلول های قاعده ای
کارسینومای سلول های قاعده ای معمولاً در نقاطی از بدن که بیشتر در معرض آفتاب قرار می گیرند (به عنوان مثال گردن یا صورت) مشاهده می شود.
کارسینومای سلول های قاعده ای ممکن است به صورت:
- برجستگی هایی مروارید شکل یا موم مانند باشد
- ضایعه ای صاف، قهوه ای یا گوشتی رنگ، یا مشابه زخم باشد
- زخمی همراه با خون ریزی یا پوسته پوسته شده باشد که پس از بهبود، مجدداً ظاهر می شود
علائم و نشانه های کارسینومای سلول های سنگ فرشی
بیشتر اوقات، کارسینومای سلول های سنگ فرشی، در نقاطی از بدن که بیشتر در معرض آفتاب قرار گرفته اند، مانند صورت، گوش ها و دست ها مشاهده می شود. احتمال بروز کارسینومای سلول های سنگ-فرشی در مناطقی که به طور معمول در معرض آفتاب قرار نمی گیرند (مانند کف دست و پا)، در افرادی با رنگ پوست تیره، بیشتر است.
کارسینومای سلول های سنگ فرشی ممکن است به اشکال زیر مشاهده شود:
- برآمدگی سفت و قرمز رنگ
- ضایعه ای صاف با سطحی پوسته پوسته شده و کبره بسته
علائم و نشانه های ملانوما
ملانوما ممکن است در هر قسمتی از بدن، از جمله در خال سرطانی تشکیل شده یا روی پوست طبیعی گسترش یابد. ملانوما در مردان معمولاً روی صورت یا تنة و در خانم ها، معمولاً در قسمت های تحتانی پا بروز می یابد. ملانوما ممکن است در هر دو جنس مذکر و مونث، در نواحی ای که در معرض آفتاب قرار نمی گیرند نیز ظاهر شود.
هر فردی با هر رنگ پوستی ممکن است به ملانوما مبتلا شود. ملانوما در پوست های تیره تر معمولاً در کف دست یا پا، و یا زیر ناخن ها به وجود می آید.
نشانه های ملانوما عبارت اند از:
- وجود یک نقطه بزرگ قهوه ای رنگ، حاوی لکه های تیره تر
- تغییر رنگ یا اندازه خال و یا وجود خونریزی
- وجود یک ضایعة کوچک با مرزی نامنظم و بخش هایی به رنگ قرمز، صورتی، سفید، آبی یا کبود وجود ضایعه ای دردناک، همراه با خارش یا سوزش
- وجود ضایعات تیره رنگ در نوک انگشتان یا کف دست و پا، یا روی غشای مخاطی دهان، بینی، واژن یا مقعد
علائم و نشانه های کمتر متداول سرطان پوست
دیگر انواع کمتر شناخته شده سرطان پوست عبارت اند از:
- سارکوم کاپوسی: این بیماری، فرم نادری از سرطان پوست است که در رگ های خونی پوست گسترش یافته و منجر به ایجاد لکه هایی بنفش یا قرمز رنگ بر روی پوست یا غشاهای مخاطی می شود. سارکوم کاپوسی عمدتاً در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، مانند افراد مبتلا به ایدز، یا بیمارانی که از داروهای سرکوب کنندة سیستم ایمنی استفاده می کنند (مانند افرادی که پیوند عضو داشته اند) دیده می شود. دیگر افرادی که در خطر ابتلا به سارکوم کاپوسی هستند عبارت اند از مردان جوان ساکن آفریقا، افراد کهن سال ایتالیایی، و یا نژاد یهودیان اروپای شرقی.
- کارسینوم سلول مرکل: کارسینوم سلول مرکل منجر به ایجاد برآمدگی هایی سفت و صیغلی روی پوست یا دقیقاً زیر پوست و در فولیکول های مو می شود. کارسینوم سلول مرکل اغلب در سر، گردن و تنه قابل مشاهده است.
- کارسینوم غدد سباسه: این سرطان غیرمعمول و تهاجمی، در غدد چربی پوست به وجود می آید. کارسینوم غدد سباسه- که اغلب به صورت برجستگی هایی سفت و بدون درد ظاهر می شوند- می تواند در هرکجا به وجود بیاید، اما معمولاً در پلک ها مشاهده شده و اغلب با دیگر مشکلات پلکی اشتباه گرفته می شود.
چه زمانی به متخصص پوست و مو مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده هرگونه تغییر نگران کننده بر روی پوست خود، با پزشک متخصص پوست و مو مشورت کنید. عامل تمامی تغییرات پوستی، سرطان نیست؛ پزشک شما جهت پی بردن به علت این تغییرات، آن ها را بررسی خواهد کرد.
دلایل ایجاد سرطان پوست
سرطان پوست در اثر بروز خطا (جهش) در DNA سلول های پوستی رخ می دهد و به این ترتیب باعث رشد کنترل نشدة سلول ها و ایجاد توده ای از سلول های سرطانی می شود.
سلول های درگیر در سرطان پوست
سرطان پوست از خارجی ترین لایه پوست- یعنی اپی درم- شروع می شود. اپی درم، لایه نازکی است که از سلول های پوستی محافظت می کند. همچنین این لایه به طور مداوم از سطح بدن شما کنده شده و به زمین می ریزد. در لایه اپی درم، سه نوع سلول اصلی وجود دارد:
- سلول های سنگ فرشی که دقیقاً زیر سطح خارجی قرار دارند و به عنوان پوشش داخلی پوست عمل می کنند.
- سلول های قاعده ای که زیر لایه سلول های سنگ فرشی قرار گرفته و سلول های جدید پوستی را تولید می کنند.
- ملانوسیت ها که ملانین تولید می کنند و در قسمت پایین تر اپی درم قرار گرفته اند. ملانین، رنگدانه ای است که عامل رنگ طبیعی پوست است. در صورت قرار گرفتن در معرض آفتاب، ملانوسیت ها ملانین بیشتری تولید می کنند و به این نحو، از لایه های عمیق تر پوست در برابر تابش محافظ می کنند.
محل شروع سرطان پوست، نوع سرطان و روش های درمانی قابل اجرا را مشخص می سازد.
اشعة ماورای بنفش و دلایل احتمالی دیگر
اشعه ماورای بنفش (UV) که در پرتوهای نور خورشید و نیز چراغ های مورد استفاده در تخت های برنزه وجود دارد، بیشترین آسیب را به DNA سلول های پوست وارد می سازد. با این حال این موضوع قادر به توجیه پیدایش سرطان در نقاطی که معمولاً در معرض تابش خورشید قرار نمی گیرند، نیست. این امر نشان می دهد که عوامل دیگری نظیر قرار گرفتن در معرض مواد سمی یا شرایطی که منجر به تضعیف سیستم ایمنی بدن می شوند، ممکن است خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش دهند.
مواردی که ممکن است خطر ابتلای شما به سرطان پوست را افزایش دهند عبارت اند از:
- پوست روشن: هر کسی، صرف نظر رنگ پوستی که دارد، ممکن است به سرطان پوست مبتلا شود. با این حال با توجه به نقش حفاظتی رنگدانه (ملانین) در برابر اشعه UV، در صورت کمتر بودن میزان ملانین، امکان آسیب دیدن پوست بیشتر است. افرادی با موهای بلوند یا قرمز و چشم هایی روشن که پوستشان به آسانی آفتاب سوخته گشته و لکه دار می شود، در مقایسه با افرادی با پوست تیره، با احتمال بیشتری به سرطان پوست مبتلا می شوند.
- سابقه آفتاب سوختگی: داشتن سابقه تاول در اثر آفتاب سوختگی در دوران کودکی یا نوجوانی، احتمال ابتلای شخص به سرطان پوست در بزرگسالی را افزایش می دهد. آفتاب سوختگی در دوران بزرگسالی نیز یکی از ریسک فاکتورهای سرطان پوست است.
- زیاد قرارگرفتن در معرض آفتاب: قرارگرفتن طولانی مدت در زیر آفتاب، بخصوص بدون ضدآفتاب و لباس محافظ، ممکن است منجر به ایجاد سرطان پوست شود. برنزه کردن پوست از طریق تخت ها و لامپ های برنزه کننده نیز ریسک ابتلا به سرطان پوست را افزایش می دهد. برنزه شدن، پاسخ پوست آسیب دیده شما در برابر مقادیر بالای اشعه UV است.
- زندگی در مناطق مرتفع یا آفتابی: افرادی که در آب و هوای گرم و آفتابی زندگی می کنند، در مقایسه با افرادی که در مکان های خنک تری زندگی می کنند، بیشتر در معرض نور خورشید قرار دارند. در صورت زندگی در ارتفاعات نیز به دلیل قوی تر بودن توان پرتوهای خورشید، در معرض اشعه بیشتری قرار می گیرید.
- خال: در صورت داشتن خال های غیر طبیعی دیسپلاستیک، یا داشتن تعداد زیادی خال، در معرض خطر ابتلا به سرطان پوست هستید. خال های دیسپلاستیک- که ظاهری غیرمعمول داشته و غالباً بزرگتر از خال های نرمال هستند- در مقایسه با خال های دیگر، به احتمال بیشتری سرطانی خواهند شد. اگر در گذشته خال های غیرطبیعی داشته اید، جهت کسب اطلاع از تغییراتشان، به طور منظم آن ها را بررسی کنید.
- ضایعات پوستی پیش سرطانی: داشتن ضایعات پوستی کراتوز اکتینیک، خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش می دهد. این ضایعات پوستی پیش سرطانی، معمولاً به شکل لکه هایی سفت و پوسته-پوسته مشاهده می شوند و رنگ آن ها از قهوه ای تا صورتی تیره متغیر است. این ضایعات، عمدتاً در صورت و دست های افرادی مشاهده می شود که پوست روشنی داشته و این پوست، در اثر تابش آفتاب آسیب دیده است.
- سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پوست: اگر والدین یا یکی از خواهرها یا برادرهایتان مبتلا به سرطان پوست بوده باشد، احتمال ابتلای شما به این بیماری بالاست.
- سابقه ابتلا به سرطان پوست: اگر در گذشته به سرطان پوست مبتلا بوده اید، احتمال آن وجود دارد که مجدداً به آن مبتلا شوید.
- سیستم ایمنی ضعیف: افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، نظیر افراد مبتلا به ایدز/HIV و نیز افرادی که برای دریافت عضو پیوندی، از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی استفاده می کنند، با احتمال بیشتری به سرطان پوست مبتلا خواهند شد.
- قرارگرفتن در معرض تشعشعات: افرادی که جهت درمان بیماری های پوستی نظیر اگزما و آکنه، تحت پرتودرمانی قرار گرفته اند، با احتمال بیشتری به سرطان پوست، خصوصاً کارسینوم سلول های قاعده ای مبتلا خواهند شد.
- قرار گرفتن در معرض بعضی مواد مخصوص: تماس با برخی مواد خاص مانند آرسنیک ممکن است خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش دهد.
راه های پیشگیری از سرطان پوست
بیشتر انواع سرطان های پوست قابل پیشگیری هستند. جهت مراقبت از خود، به نکات زیر توجه نمایید:
- در نیمه های روز از قرار گرفتن زیر آفتاب خودداری کنید: در بیشتر نقاط آمریکای شمالی، در ساعات 10 صبح الی 4 بعد از ظهر، تابش خورشید در قوی ترین حالت خود است. حتی در فصل زمستان و در صورت ابری بودن هوا نیز ساعات دیگری را جهت خروج از منزل انتخاب کنید. شما همواره در حال جذب اشعه UV هستید و ابرها تنها به میزان اندکی مانع از رسیدن اشعه های آسیب رسان می شوند. اجتناب از قرار گرفتن در معرض تابش خورشید در این ساعات روز، مانع از آفتاب سوختگی و برنزه شدن و در نتیجه آسیب های پوستی منتهی به سرطان پوست می شود. قرار گرفتن در معرض آفتاب، در طولانی مدت ممکن است باعث سرطان پوست شود.
- همواره از ضدآفتاب استفاده کنید: کرم های ضدآفتاب، از شما در برابر تمامی اشعه های مضر (به خصوص اشعه ای که منجر به ملانوما می شود) محافظت نمی کنند؛ اما نقش مهمی در محافظت کلی پوست ایفا می کنند. حتی در روزهای ابری نیز از ضدآفتاب هایی با SPF حداقل 30 استفاده کنید. ضدآفتاب را سخاوتمندانه به پوست خود بمالید و در شرایط عادی، هر دو ساعت، و در صورت شنا و یا تعریق شدید، زودتر از موعد گفته شده آن را تمدید کنید. مقدار زیادی کرم ضد آفتاب را برداشته و از آن روی تمام قسمت های در معرض تابش خورشید، از جمله لب ها، نوک گوش ها، و قسمت پشتی دست ها و گردنتان استفاده کنید.
- از لباس های محافظ استفاده کنید: ضدآفتاب به طور کامل از شما در برابر اشعه UV محافظت نمی-کند. به همین جهت بازو ها و پاهای خود را با لباس هایی که بافت محکمی داشته و تیره رنگ اند، بپوشانید. همچنین از کلاهی با لبة پهن استفاده کنید؛ چنین کلاهی در مقایسه با کلاه بیس بال یا نقاب، قابلیت محافظت بیشتری دارد. همچنین برخی از شرکت ها، لباس های محافظتی را برای فروش عرضه می کنند. متخصص پوست شما می تواند مارک مناسبی را به شما معرفی کند.
- عینک آفتابی را فراموش نکنید: به دنبال عینک هایی باشید که هر دو نوع اشعه ماورای بنفش- اشعه UVA و UVB- را مسدود می کنند.
- از تخت های برنزه کننده استفاده نکنید: لامپ های مورد استفاده در این تخت ها، از خود اشعه UV ساطع کرده و ریسک ابتلا به سرطان پوست را افزایش می دهند.
- مراقب داروهایی که منجر به افزایش حساسیت نسبت به آفتاب می شوند، باشید: بعضی از داروهای بدون نسخه و یا داروهای معمولی مانند آنتی بیوتیک ها، می توانند پوست شما را نسبت به تابش نور خورشید حساس تر کنند. از پزشک یا داروساز مربوطه در مورد عوارض جانبی داروهای تجویز شده سوال کنید. اگر داروهای مصرفی منجر به افزایش حساسیت پوست در مقابل آفتاب می شوند، حتماً موارد احتیاط را جهت دور ماندن از آفتاب و محافظت از پوست خود رعایت کنید.
- همواره پوست خود را بررسی کرده و تغییرات آن را به اطلاع پزشک پوست و مو برسانید: پوست خود را جهت پی بردن به رشد پوست جدید و یا تغییرات خال ها، لکه های پوستی، برآمدگی ها و علامت های مادرزادی، با دقت بررسی کنید. به کمک آینه، صورت، گردن، گوش ها و پوست سر خود را چک کنید. قفسة سینه، تنه، سطح فوقانی و تحتانی بازوها و نیز دستان خود را معاینه کنید. جلو و عقب ساق و ران خود و همچنین بخش های مختلف پای خود، از جمله کف پا و فاصله بین انگشتان آن را با دقت نگاه کنید. همچنین ناحیه تناسلی و نیز شکاف میان باسن خود را بررسی نمائید.
