پوست بزرگترین اندام بدن است و از بدن در برابر گرما، نور خورشید، صدمات، و عفونت ها محافظت م یکند. همچنین پوست به کنترل درجه حرارت بدن و به ذخیره نمودن آب، چربی و ویتامین D کمک م یکند. سرطان پوست از شایع ترین سرطان های انسان است. این سرطان انواع مختلفی دارد ولی بطور کلی سه نوع آن از بقیه شایع تر هستند: سرطان سلول پایه ای ) BCC (، سرطان سلول سنگفرشی ) SCC ( و ملانوم.

انواع سرطان پوست

سرطان سلول پایه ای ) Basal Cell Carcinoma (: سرطان سلول پایه ای و یا BCC شایع ترین نوع سرطان پوستی است. این ضایعات معمولاً به شکل برجستگی های پوستی قرمز و براق با حاشیه مروارید مانندی هستند که با گذر زمان خوب نمی شوند. این نوع سرطان پوست بیشتر در نواحی در معرض آفتاب مانند سر و گردن و گاهی اندام ها و تنه دیده می شود. BCC رشد بسیار کندی دارد و به ندرت اعضای دیگر را درگیر می کند، با این حال ممکن است با تهاجم موضعی به بافت های اطراف، سبب تخریب آنان شود. برای مثال ممکن است موجب شود که فرد قسمتی از بینی یا گوش خود را از دست بدهد. لذا تشخیص به موقع و درمان آن اهمیت دارد.

سرطان سلول های سنگفرشی ) Squamous Cell Carcinoma (: سرطان سلول های سنگفرشی دومین نوع شایع سرطان های پوستی است و بیشتر در نواحی گوش ها، صورت، لب ها، بینی و دهان دیده می شود. این نوع سرطان پوست می تواند ریشه دوانده و اعضای دیگر را هم درگیر نماید. به همین دلیل تشخیص و درمان به موقع آن از اهمیت زیادی برخوردار است.

ملانوم بدخیم ) Malignant Melanoma (: ملانوم بدخیم و یا بطور خلاصه ملانوم، وخیم ترین نوع سرطان پوست است و می تواند در هر قسمتی از پوست بدن یا در نزدیکی یک خال پوستی ایجاد شود. این نوع سرطان پوست از سلول های رنگدانه ای تشکیل می شود و در نتیجه معمولاً قهوه ای و یا مشکی رنگ است هرچند ممکن است به رنگ های دیگر نظیر قرمز یا سفید هم دیده شود. ملانوم می تواند به سرعت در بدن پخش شده و تقریبا هر عضوی از بدن را گرفتار نماید. جهت تشخیص به موقع این سرطان و جلوگیری از عواقب وخیم بعدی آن لازم است که تمامی خال ها و نقاط تیره رنگ بدن ابتدا توسط خود فرد و در صورت نیاز توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرند.

عوامل خطرزای سرطان پوست

برخی عوامل باعث افزایش احتمال بروز سرطان پوست می شوند که در اینجا بطور خلاصه به برخی از آنها اشاره می شود:

اشعه ماوراء بنفش

اشعه UV از خورشید، لام پهای خورشیدی یا دستگاه های مخصوص برنزه کردن ساطع می شود. هرچه پوست مدت زمان بیشتری در معرض این اشعه قرار گیرد، احتمال بروز سرطان در آن بیشتر می شود. بیشتر سرطان های پوست بعد از سن 50 سالگی اتفاق می افتند. پوست انسان از نظر مشخصات به 6 نوع تقسیم می شود. دسته اول کسانی هستند که دارای پوست بسیار روشن و رنگ پریده، چشمان آبی یا سبز، موهای قرمز و کک و مک های فراوان هستند. پوست این افراد هیچ گاه برنزه نمی شود و آنها همیشه در مجاورت آفتاب دچار آفتاب سوختگی می شوند. دسته دوم کسانی هستند که پوست سیاه، چشمان قهوه ای یا مشکی و موهای مشکی دارند. این نوع پوست بسیار به ندرت ممکن است دچار آفتاب سوختگی شود. بقیه افراد بین این دو دسته قرار می گیرند. اشعه UV بر روی تمام انواع پوست تأثیر م یگذارد ولی افرادی که پوست روشن و ظریف دارند یا پوست شان در آفتاب ب هراحتی م یسوزد )دسته اول( در معرض خطر بیشتری هستند. همچنین کسانی که در مناطقی زندگی می کنند که شدت اشعه UV زیاد است )مانند مناطقی از استرالیا و نیوزیلند( در معرض خطر بيشتر سرطان پوست هستند. یک اشتباه رایج این است که برخی مردم تصور می کنند اشعه UV فقط در هوای آفتابی وجود دارد. این تصور غلط است. اشعه UV حتی در هوای سرد و یا روزهاي ابری نیز ساطع می شود و می تواند خطرناک باشد. حفاظت از پوست در برابر اشعه ماورا بنفش می تواند تا حدی از میزان بروز سرطان پوست جلوگیری کند. رعایت نکات زیر در این مورد مفید است:

• سعی کنید در معرض نور شدید آفتاب قرار نگیرید به خصوص از ساعت 10 صبح تا 4 عصر. اما باید توجه کرد که به میزان مناسب نور ملایم خورشید به بدن برسد چرا که در غیر این صورت، با افزایش احتمال کمبود ویتامین D، زمینه ایجاد برخی سرطان ها فراهم می شود.
• در صورتی که مجبورید در تماس طولاني مدت با تابش آفتاب باشید، از كرم ضدآفتاب، كلاه آفتاب گير، عينك آفتابي و پوشش مناسب مثل لباس سفيد، آستين دار و يقه بلند استفاده کنید.
• کسانی که دارای پوست حساس هستند باید در بیرون از منزل از پیراهن آستین بلند، شلوار بلند، کلاه آفتابی، و عینک آفتابی استفاده کنند. لباس هایی که رنگ روشن دارند سرطان پوست مناسب تر هستند.
• از عینکهای آفتابی که میزان جذب اشعه فرابنفش) UV ( آنها 99 تا 100 درصد است استفاده کنید.
• در صورت حضور زیر آفتاب از کرم یا لوسیون ضد آفتاب که از پوست در برابر تشعشع اشعه ماوراءبنفش محافظت می کند استفاده شود. با این حال این کار احتمالا در جلوگیری از بروز ملانوم نقشی ندارد. در واقع هر فرد باید هر روز پیش از آنکه از منزل خارج شود از این كرم ها، بر روی تمامی سطوحی از پوست كه در معرض تابش اشعه خورشید قرار دارد استفاده نماید. میزان محافظت این كرم ها با معیار SPF )عامل حفاظت در برابر خورشید( سنجیده می شود که بصورت یک عدد بیان می شود. هر چقدر این عدد بیشتر باشد، آن کرم یا لوسیون سبب حفاظت بیشتر پوست می گردد. حداقل SPF مناسب 15 است، اما توصیه بیشتر متخصصان پوست این است كه SPF باید بیشتر از 30 باشد.
• در نزدیکی آب، برف و شن باید بی شتر احتیاط نمود زیرا آنها اشع ههای مضر خورشید را باز می تابانند.
• اشعه فرابنفش خورشید، حتی در روزهای ابری نیز به سطح زمین می رسد. بنابراین توصیه می شود هر روز از کرم ضدآفتاب استفاده کرده و هر دو ساعت یکبار، آن را تجدید کنید. همچنین بعد از شنا و تعرق زیاد نیز، استفاده مجدد از کرم ضد آفتاب لازم است.
• بعد از تماس با نور خورشيد، دوش بگيريد و عرق موجود روي پوست، نمك، مواد شيميايي و فرآورد ههاي ضدآفتاب را از تن خود بشوييد.
• اگر مرتب آرایش می کنید، از لوازم آرایشی بدون چربی استفاده کنید زیرا لوازم آرایش چرب، منافذ پوستی را می بندند. مواد آرایشی دارای SPF به هیچ عنوان جایگزین کرم های مخصوص ضدآفتاب نیستند.
• از برنزه شدن چه از طریق خوابیدن در برابر نور خورشید یا لامپ های فرا بنفش پرهیز کنید.
• انواع داروها می تواند پوست را نسبت به آفتاب حساس تر کند، از جمله: برخی آنتی بیوتیک ها مانند خانواده تتراسایکلین، ناپروکسن، داروهای ضد افسردگی، ضدپرفشاری خون، داروهای قلبی و دیابت. در صورت مصرف این داروها از پوست خود مراقبت بیشتری به عمل آورید.

جوشگاه )جای زخم قبلی( و سوختگی بر روی پوست

عفونت با انواع خاصی از ویروس پاپيلوماي انساني

تماس طولانی با آرسنیک )اغلب در محیط کار(

التهاب مزمن پوست یا زخم پوست

بیمار یهایی که پوست را نسبت به پرتو خورشید حساس می کنند مانند گزرودرما پیگمنتوزوم، آلبینیسم )زالی(

سندروم خال سلول بازال

یک بیماری نادر که در آن بیماران مستعد به ابتلا به سرطان پوست و اختلالات عضلانی اسکلتی هستند.

پرت ودرمانی )رادیوتراپی(

کسانی که تحت رادیوتراپی قرار گرفته اند در معرض ابتلا به سرطان پوست )اغلب چند دهه بعد از اتمام رادیوتراپی( هستند.

تضعیف سیستم ایمنی )دفاعی( بدن )بر اثر دارو و یا بیماری(

سابقة شخصی از یک یا چند نوع سرطان

سابقه خانوادگی سرطان پوست

كراتوز آفتابی )شاخی شدن پوست در اثر آفتاب(

ضایعات پوستی کوچکی هستند که پوسته ریزی داشته و در اثر تماس طولانی با نور خورشید )بیشتر در سر، گردن، دس تها( ایجاد می شوند. ممکن است این ضایعات در نواحی دیگر بدن نیز ایجاد شوند. ممکن است این ضایعات پوستی اولین نشان ههای سرطان پوست باشند. این ضایعه معمولاً بعد از ۴۰ سالگی ظاهر می شود اما ممکن است در افراد جوان تر نیز بروز کند. افراد سفید پوست با موهای بور و چشمان روشن بیشتر در معرض خطر هستند. درمان زودرس ضایعات، برای جلوگیری از تبدیل آ نها به سرطان سلول سنگفرشی پوست، توصیه می شود.

بيماري بوون ) )Bowen

نوعی از دلم ههاي پوسته دار یا ضخیمی است که بر روی پوست تشکیل می شود که ممکن است به سرطان سلول سنگفرشی تبدیل شود.

شاخک پوستی

این ضایعه پوستی به شکل یک برآمدگی مخروطی شکل دارای پایه قرمز است که در سطح پوست رشد م یکند. این ضایعه از کراتین )ماده تشکیل دهنده ناخن( تشکیل شده است. شکل و اندازه این ضایعات بسیار متفاوت است اما بیشتر آنها چند میلیمتر هستند. این ضایعه معمولاً در سفید پوستان مسنی که سابقه مواجهه زیاد با آفتاب را دارند دیده می شود. ممکن است سرطان سلول سنگفرشی پوست در پایه این ضایعات ایجاد شود.

التهاب لب ناشی ازآفتاب )لب کشاورزان(

التهاب لب ناشی از آفتاب ) Actinic Cheilitis ( که با کراتوز آفتابی مرتبط است، بیماری پیش سرطانی است که معمولاً در لب پایینی به وجود می آید. اگر این بیماری درمان نشود، امکان دارد به صورت سرطان مهاجم سلول سنگفرشی درآید.

خال چه زمانی مشکل ساز می شود؟

تقریبا تمامی انسان ها روی پوست بدن خود خال یا نقاط تیره رنگ دارند. بیش تر این خال ها در طی زندگی فرد، به شکلی عادی باقی مانده و روند تکاملی طبیعی خود را طی می کنند. این روند تکاملی شامل برجسته شدن و کمرنگ شدن خال به مرور زمان است. معمولا سطح خال صاف است. خاله ای طبیعی گرد یا بیضی شکل بوده و از پاک کن کوچکی که روی مداد قرار دارد بزر گتر نیستند. اگر یک خال تغییرات غیرعادی داشته باشد، باید حتماً از نظر احتمال ایجاد شدن ملانوم بدخیم دقیقاً بررسی شود. اکثر خالها در جوانی یا اوائل بزرگسالی به وجود م یآیند. ب هوجود آمدن خال در بزرگسالی غیرعادی است. یک دسته از خال ها اصطلاحا غیرمعمول )آتیپیک( نامیده می شوند. خال های آتیپیک سرطانی نیستند، اما امکان دارد سرطانی بشوند. خال های آتیپیک بزرگ تر هستند، شکل نامنظمتری دارند، حاشیه های شکاف دار یا به تدریج محو شوند های دارند، امکان دارد مسطح یا برجسته بوده یا سطح آنها صاف یا زبر باشد و معمولا دارای چند رنگ هستند از جمله صورتی، قرمز، برنزی و قهوه ای. مهمترین تغییراتی که می تواند نشانه سرطانی شدن یک خال باشد بصورت ABCDE بیان می شود که در اینجا بطور خلاصه به ذکر آنها می پردازیم:

عدم تقارن ) A= Asymmetry (

بیشتر خال ها حاشیه قرینه و گرد دارند. منظور از عدم تقارن این است که نصف خال با نصف دیگر آن مطابقت نداشته باشد )خا لهای طبیعی متقارن هستند(. اگر یک خال متقارن بودنش را از دست بدهد و دو نیمه آن از نظر رنگ و طرح و ضخامت متفاوت باشند، حتماً باید بررسی شود.

حاشیه نامنظم ) irregularity B= Border)

اگر مرز یا لبه های خال ناهموار یا ناصاف، نامشخص یا محو، یا نامنظم باشد به شکلی که نتوان این حاشیه را بطور مشخص تعیین کرد، باید معاینات تخصصی بیشتری انجام شود.

رنگ ) C= Color (

خال های نرمال معمولا دارای یک رنگ واحد )معمولا قهوه ای( هستند. این رنگ قهوه ای می تواند شامل طیفی از رنگ های قهوه ای روشن تا قهوه ای تیره باشد. خال ها با گذر زمان معمولا روشن تر می شوند. اگر خالی تیره تر شد و به سیاهی زد و یا قسمت های مختلف آن تیره و روشن شد، یا رنگ های مختلف آبی و قرمز و…در آن مشاهده شد، می تواند نشانه بدخیم شدن آن باشد که نیازمند بررسی بیشتر است.

اندازه ) D= Diameter (

خال های خوش خیم معمولا کوچک تر از 6 میلی متر هستند. اگر قطر خال بزر گتر از قطر پا ککن کوچکی باشد که روی مداد قرار دارد، مشکوک به حساب می آید.

تحول و تغییرش کل ) E= Evolving (

اگر خالی در حال تحول باشد، یعنی کوچک تر یا بزرگتر شده یا رنگش تغییر نماید یا خارش یا خونریزی آن شروع شود، باید تحت بررسی بیشتر قرار گیرد. اگر بخشی از خال بالاتر از بقیه به نظر آید یا بالاتر از سطح پوست قرار گرفته باشد، باید بررسی شود. ضایعات ملانومی اغلب بزرگ تر می شوند یا ارتفاع آنها به سرعت تغییر می کند.