چرا تشخیص زودهنگام مهم است؟
سالانه هزاران مورد ابتلا به سرطان در ایران و میلیون ها مورد در جهان رخ می دهد که در صورت تشخيص به موقع و زودهنگام، تومور در مراحل اولیه و محدود بوده، در نتیجه درمان آن آسانتر و امکان کنترل و بهبود كامل آن بسيار زياد است.در حال حاضر بطور کلی تعداد افرادی که از سرطان فوت میکنند نسبت به سه دهه پیش کاهش یافته است. نیمی از افرادی که امروز با تشخیص سرطان تحت درمان هستند، پنج سال زنده خواهند بود و بیش از 40 درصد بعد از ده سال هنوز زندگی می کنند. متوسط میزان بقای ده ساله برای سرطان دو برابر 30 سال گذشته شده است. مهمترین دلیل بهبود در بقای بیماران،علاوه بر درمان های موثرتری که پیدا شده است،افزایش آگاهی مردم و ارتقای روش های تشخیص زودهنگام است.حتی برای کسانی که بقای کلی سرطان در آنها ضعیف است، شانس زنده ماندن در زمان تشخیص زودتر، بیشتر خواهد بود. دو جزء اصلی در برنامه تشخیص زودرس سرطان وجود دارد: یکی آموزش و ترویج تشخیص زودرس و دیگری، انجام
غربالگری.

تفاوت تشخیص زودهنگام و غربالگری چیست؟
معنای تشخیص زودهنگام این است که ما علایم هشداردهنده سرطان را بدانیم تا اگر این علایم را در خود پیدا کردیم به سرعت به مراکز بهداشتی درمانی مراجعه کنیم. از طرف دیگر، مراکز بهداشتی درمانی نیز باید آمادگی شناسایی این عالیم و جدا کردن موارد مهم از غیر مهم را داشته باشند تا در مرحله بعدی موارد مهم را برای اقدامات تشخیصی کاملتر به مراکز باالتر و مجهزتر معرفی کنند.اما معنی غربالگری این است که در افرادی که هیچ عالمت هشداردهنده ای برای سرطان ندارند اما به دلیل شرایط جنسی )مثال سرطان پستان( یا سنی خاص)مثال سن بالای 50 سال در سرطان پستان( بالقوه در معرض سرطان هستند، اقدامات تشخیصی را انجام دهیم. بسياري از سرطانها تنها با معاينه پزشكي و آزمايشهاي تكميلي تشخيص داده میشوند که از جمله آنها سرطانهاي پستان، دهانه رحم و روده بزرگ است.غربالگری به عنوان بخشی از برنامه تشخیص زودرس سرطان است. غربالگری به معنی شناسایی بیماری احتمالی ناشناخته با استفاده از معاینه و آزمایش های ساده در فردی است که هنوز عالئم ندارد. در یک برنامه کنترل سرطان ملی، بعد از غربالگری، افراد تشخیص داده شده تحت درمان مناسب قرار میگیرند. لازم است هم بیمار و هم ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی به اهمیت تشخیص زودهنگام و انجام فعالیت های غربالگری سرطان پایبند باشند که منجر به بهبود نتیجه و کاهش اتلاف منابع میشود.

شرایط پیشنهاد غربالگری برای یک بیماری یا عامل خطر سالمتی کدامند؟
برای اینکه اقدامات غربالگری یک بیماری را در یک گروه جمعیتی خاص که هیچ عالمتی
ندارند انجام دهیم، باید آن اقدام غربالگری شرایط خاصی داشته باشد:
•ساده باشد
•ارزان باشد
•مقبولیت عمومی داشته باشد
•حساسیت باال داشته باشد )منفی کاذب کمی داشته باشد(
•اختصاصیت قابل قبولی داشته باشد )مثبت کاذب قابل قبولی داشته باشد(
•در صورتی که بیماری با این روش پیدا شد، درمان مناسبی در علم پزشکی برای آن
وجود داشته باشد
•در صورتی که بیماری با این روش پیدا شد و درمان مناسب هم شد، طول عمرش
افزایش یابد یا دست کم کیفیت زندگی اش بهتر شود.
به همین دلیل است که روش های غربالگری فقط برای سرطان های پستان، روده بزرگ
و دهانه رحم توسط سازمان جهانی بهداشت پیشنهاد شده اما اینکه در چه گروه هایی از
نظر میزان خطر ابتال و از چه سنی شروع شوند، هنوز هم با تردیدهای زیادی مواجه است.

چه عالیمی ما را باید به فکر بررسی بیشتر بیندازد؟
اغلب در مراحل اولیه سرطان عالیمی وجود دارد که توجه به آنها به ویژه در افرادی که سابقه فردی یا خانوادگی سرطان دارند، به تشخيص زودهنگام سرطان کمک میکند.آشنایی با این عالیم و مراجعه به موقع به پزشک اقدامی مهم و کلیدی است. مسلما وجود این عالیم به معنی تشخیص قطعی بدخیمی نیست و در اغلب موارد به دنبال یک بیماری خوش خیم ایجاد شده و به زودی برطرف میشوند ولي تشخيص اين نكته با پزشك است. توجه به این نکات به معنی محافظت قطعی شما در مقابل ابتال به تمامي سرطانهاي شناخته شده نیست ولي احتمال پیشگیری از سرطانهاي شايع زیاد بوده و در انجام به موقع و موفق درمان مفید است چرا که سرطان در بسياري از موارد در مراحل
اوليه قابل درمان است. بنابراين هيچگاه از ترس احتمال تشخيص سرطان، از مراجعه به پزشك خودداري نكنيد. عالمت های هشدار دهنده در مورد ابتال به سرطان این موارد است:
•ابتالی به سرطان در اقوام درجه یک
•تغییر در خال های پوستی
•زخم های بدون بهبودی در طی دو هفته
•توده در هر جای بدن
•سرفه یا گرفتگی صدای طوالنی
•اختالل بلع یا سوءهاضمه طوالنی
•استفراغ یا سرفه خونی
•اسهال طوالنی یا بروز یبوست جدید
•خونریزی غیرطبیعی ادرار، مدفوع، واژن، نوک پستان
•بی اشتهایی یا کاهش وزن بی دلیل
نشانه های باال مربوط به همه سرطان های شایع هستند اما برخی سرطان ها از دیدگاه سازمان جهانی بهداشت نیاز به توجه بیشتری دارند. در اینجا فقط اشاره کوتاهی به عالیم هشداردهنده سه سرطان پستان، دهانه رحم و روده بزرگ می شود اما در مورد شیوههای تشخیص زودهنگام و غربالگری به طور مفصل تر در بخش های اختصاصی به آنها پرداخته خواهد شد.