شاید بیراه نباشد اگر بگوییم: »عفونت ها قابل پیشگیری ترین دلایل ایجاد سرطان در دنیا هستند« چرا که در کشورهای درحال توسعه علت ایجاد یک چهارم سرطان ها و همچنین علت یک چهارم مرگ های ناشی از سرطان هستند. بنابراین واضح است که با پیشگیری یا درمان بعضی از عفونتها میتوان از ابتال به بعضی از سرطانها جلوگیری کرد.دو میلیون مورد از سرطان ها در سطح جهان ناشی از عفونتها هستند که اغلب هم در کشورهای در حال توسعه رخ میدهند )سه برابر بیشتر ( و نکته جالبتر اینکه در بیش از نیمی از موارد، افراد کمتر از ۵۰ سال را مبتال می کنند.

ویروس ها و نقش آنها در ایجاد سرطان
از آنجا که در میان عوامل عفونی، نقش ویروس ها مهم تر است، بهتر است با عملکرد انها آشنا شویم. ویروسهایی که نقش آنها در ایجاد سرطان شناخته شده است، اغلب منجر به عفونتهای پایدار و طوالنی مدت در انسان میشوند. افراد از نظر حساسیت ژنتیکی و پاسخ ایمنی به ویروسها با یکدیگر فرق دارند و این امر باعث تفاوت در مقدار تکثیر ویروس و گرایش بافتی در فرد میزبان میشود. در واقع ویروسها برای ایجاد عفونتهای پایدار، باید از دید سیستم ایمنی میزبان که عفونت را حذف میکند، پنهان بمانند. اگر میزبان دچار اختالل سیستم ایمنی باشد، علاوه بر فراهم آمدن فرصت برای تکثیر ویروسها و ایجاد عفونت پایدار، سلولهای سرطانی نیز ممکن است تکثیر یافته و از کنترل دستگاه ایمنی میزبان خارج شوند. اکثر ویروسهای ایجاد کننده تومور معموال به بافت خاصی گرایش دارند که احتماال به علت وجود گیرندههای ویروسی در سطح برخی از سلولها و یا فاکتورهای داخل ویروس پاپیلوم انسانی )HPV) ویروس HPV رایجترین عفونتی است که
از طریق آمیزش جنسی انتقال مییابد. در نقاط مختلف دنیا، میزان آلودگی به انواع شایع این ویروس در افراد سالم، از 5 تا 40 درصد متفاوت است. این عفونت، در بسیاری از زنانی که دچار آن هستند در نهایت برطرف میشود اما در برخی از آنها عفونت بهصورت دائمی )طوالنیمدت(درمیآید که این عفونت دائمی یکی از عوامل خطر ایجاد سرطان گردن رحم است.
واکسن HPV چیست؟
از آنجا که عفونت دائمی HPV برای آغاز فرایند سرطان گردن رحم لازم است، این واکسیناسیون پس از آن که شخصی از طریق آمیزش جنسی در معرض این ویروس قرار گرفت، از ایجاد عفونت دائمی جلوگیری میکند. این واکسن به پیشگیری از اکثر موارد سرطان گردن رحم و ضایعات پیش سرطانی در گردن رحم و همچنین بروز 90درصد از موارد زگیل های تناسلی کمک میکند. در حال حاضر بیش از 40 کشور دنیا برنامه ملی
واکسیناسیون HPV را دارند و اغلب این برنامه را برای دختران در سنین 9 تا 26 سالگی در سه نوبت و در طی 6 ماه انجام می دهند.
سلولی برای بیان ژنهای ویروسی است. به عنوان مثال، ویروس هپاتیت B و C در کبد و هرپسویروس با سرطان بینی و سرطان گلو در ارتباط هستند. البته همه عفونتهای ویروسی منجر به سرطان نمیشوند. مثال آدنو ویروسها گروه بزرگی از ویروسها هستند که به مقدار فراوان در طبیعت پراکنده هستند و معموال انسان را آلوده کرده و موجب بیماریهای حاد خفیف در مجاری تنفسی و گوارشی میشوند اما به عنوان عامل مولد سرطان در انسان شناخته نشده اند. شناخت عوامل عفونی و توجه به نکات بهداشتی، یکی از بهترین روشهای پیشگیری
از سرطان است. حال بیایید نگاهی به روشهای اختصاصی پیشگیری و درمان این عفونتها داشته باشیم:
ویروس پاپیلوم انسانی
این واکسن تا چه اندازه مؤثر است؟
این واکسن در پیشگیری از ضایعات پیش سرطانی گردن رحم بسیار مؤثر است البته با این فرض که افراد پیش از واکسیناسیون دچار عفونت دائمی HPV نباشند. ارتباط بسیار قوی و شناخته شدهای بین عفونت دائمی HPV ،تشکیل ضایعات پیش سرطانی گردن رحم و سرطان گردن رحم وجود دارد.
ًعمل میکند؟ تا چه مدت تأثیر آن باقی میماند؟

این واکسن در پیشگیری عفونت دائمی HPV بسیار مؤثر است، به شرط آن که شخص از
قبل دچار عفونت با این ویروس نشده باشد. توجه به این نکته اهمیت دارد که این واکسن
عفونت HPV که پیش از واکسیناسیون وجود داشته باشد را برطرف نمیسازد. با انجام
واکسیناسیون، ایمنی در برابر ایجاد عفونت، دست کم 3 تا 5 سال و شاید برای مدت بسیار
طوالنیتری باقی بماند.
در کنار استفاده از واکسن HPV ،دوری از رفتارهای پر خطر جنسی میتواند از ابتال به
سرطان دهانه رحم ناشی از ابتال به پاپیلوما ویروس جلوگیری کند.
هلیکوباکتر پیلوری )HP)
هلیکوباکتر پیلوری علت اولیه زخم معده
و التهاب معده است. هلیکوباکترپیلوری
میتواند در ابتال به سرطان معده نقش
داشته باشد. درمان عفونت معده ناشی
از هلیکوباکترپیلوری میتواند از بروز
نوع خاصی از سرطان معده جلوگیری
کند. البته بسیاری از عفونتها نه
عالمتی دارند و نه به سرطان ختم
میشوند.
میزان عفونت به این باکتری در افراد سالم و در نقاط مختلف ایران بیش از 70 درصد است
و حتی کودکان با سن کم نیز به این باکتری آلوده هستند که شاید توجیه کننده بروز باالی
سرطان معده در ایران باشد.
بافت معده باکتری هلیکوباکترپیلوری

برای پیشگیری از ابتالی به این باکتری باید بدانیم که این باکتری چگونه منتقل میشود.
این باکتری، در بين انسانها از طريق دهاني ـ دهاني يا دهاني ـ مدفوعي منتقل ميشود.
اين ميكروب در بزاق و مدفوع وجود دارد و به ویژه ممكن است از راه غذا يا آب آلوده منتقل
شود. كودكاني كه در كشورهاي توسعه نيافته زندگي مي‌كنند معموال به دنبال استفاده از
آب چشمهها، رودخانهها و یا مصرف سبزيجات و مواد غذايي آلوده مبتال ميشوند.
ابتالی به عفونت با شرايط اجتماعي اقتصادي نيز مرتبط است. زندگي در مكانهاي
پر جمعيت و تماس نزديك بين افراد باعث انتقال عفونت بهويژه در كودكان می شود.
استفراغ، بزاق و مدفوع منابع بالقوه براي انتقال مستقيم بهويژه در خانههاي پرجمعیت
هستند. ساير روشهاي انتقال، شامل استفاده مشترك از وسايل شخصي است. در
برخي كشورها بهبود وضعيت اقتصادي اجتماعي با كاهش پيشرونده در ميزان عفونت
هلیکوباکترپیلوری همراه بوده است.
عکس ها تزئینی بوده و مربوط به کشورهای
آفریقا و هندوستان است.

هپاتیت B و C
کبد یکی از بزرگترین اندامهاي بدن است. کبد در سمت راست باالی شکم، پشت دندهها
قرار گرفته است. کبد وظایف مهمی برعهده دارد که از جمله آنها میتوان به اين موارد
اشاره کرد:
•تصفية مواد مضر از خون که این مواد از طریق مدفوع و ادرار از بدن خارج ميشوند.
•تولید صفرا برای کمک به گوارش چربیهای غذا
•ذخیرۀ گلیکوژن )قند(، ماده ای که بدن از آن برای ایجاد انرژی استفاده میکند.
تشخيص و درمان زودهنگام سرطان كبد باعث كاهش احتمال مرگ ناشي از اين نوع
سرطان ميشود. هپاتیت نوعی بیماری است که منجر به التهاب )تورم( کبد میشود.
آسیب طوالنیمدت به بافت کبد احتمال ابتال به سرطان کبد را افزایش ميدهد. هپاتیت را
بهطور معمول گروهی از ویروسها به نام ویروسهای هپاتیت ایجاد مي‌كنند.
ویروسهای هپاتیت B و C از علل عمده سرطان کبد در دنیا هستند. این ویروسها از طریق
تزریق خون، داروهای تزریقی و فعالیت جنسی منتقل میشوند. واکسیناسیون بر علیه
هپاتیت B و C میتواند از ابتال به سرطان کبد جلوگیری کند.

هپاتیت B در اثر تماس با خون، مایع منی یا مایعات ديگر بدن فرد مبتال به ویروس هپاتیت
B بهوجود میآید. این عفونت بسیار وخيم است و به کبد آسیب وارد ميکند و این آسیب
گاه منجر به سرطان ميشود. هپاتیت C نیز به کبد صدمه وارد ميکند و منجر به سرطان
ميشود. در بیشتر افراد مبتال به هپاتیت C سیروز کبد بهوجود میآید.
بانکهای خون، همۀ خونهای اهدایی را از نظر ابتال به هپاتیت B و C آزمایش میکنند
که این امر، به طور قابل مالحظهای خطر ابتالی فرد به این ویروس، از طریق تزریق خون
را کاهش میدهد. عالوه بر توجه به عدم آلودگی محصوالت خونی به این ویروس ها،
مهمترین شیوه ها برای پیشگیری از عفونت با ویروس های هپاتیت B و C ،رعایت
بهداشت فردی در تماس های جنسی و عدم استفاده از سرنگ های آلوده است.
آفالتوکسین
آفالتوکسین سم ناشی از قارچی است که
روی مواد غذایی نظیر حبوبات، آجیل و
نان که به درستی نگهداری نشدهاند، رشد
ميکند. افراد ممکن است از طریق مصرف
گوشت قرمز یا محصوالت لبنی حاصل از
حیواناتی که غذای آلوده مصرف کردهاند، در
معرض آفالتوکسین قرار بگیرند. خطر ابتال
به سرطان کبد به دلیل مصرف غذاهای آلوده
به آفالتوکسین افزایش ميیابد.